Kalabalıktaki Yüzler

SPORTİF FAALİYETLERDE YÜZ TANIMA TEKNOLOJİSİNİN KULLANIMI İLE İLGİLİ YASAL DEĞERLENDİRMELER

Yeni raporlar, suç ve şiddet olaylarının konserlerde, maçlarda, insanların toplu halde bulunduğu ortamlarda çok daha fazla yaşandığını göstermektedir. Dolayısıyla bu durum da ilgili mekanlarda organizasyonlar düzenleyen işletmecileri ve organizatörleri yüz tanıma teknolojisi ile daha yakından ilgilenmeye itmektedir. Yüz tanıma teknolojisi, yüzdeki birkaç önemli nokta kullanılarak bireyleri tanımlamada kullanılır. İstihdam bakımından düşünüldüğünde olumlu etkileri göz ardı edilemeyecek kadar önemli bir teknoloji de olsa, bu teknolojiyi kullanacak olan mekan işletmecilerinin işbu durumun yasal etkilerini de dikkate alması gerekmektedir.

İşbu yazıda ilgili teknolojinin sportif faaliyetlerde, statlarda, sahalarda kullanımının avantajları ve dezavantajları üzerinde durulacak olup, konunun yasal etkileri değerlendirilecektir. Önemle belirtmek gerekir ki, söz konusu teknolojinin kullanımı için avantajlarının ve yasal kaygıların dengesinin sağlanması, bu konudaki en önemli husustur. Makalede değinilecek konular;

• Teknolojinin kullanılmasının mekan işletmecilerine sağlayacağı faydalar
• Yüz tanıma teknolojisinin kullanımı sırasında oluşabilecek tehlikeler
• Teknolojinin insan ürünü olmasının getirdiği hatalar
• Kişisel verilerin korunması kapsamında aydınlatma ve açık rıza yükümlülüğü
• Teknolojinin kullanımıyla ortaya çıkacak biyometrik verilerin güvenliğini sağlamak
• Faydaların ve yasal kaygıların dengelenmesi

YÜZ TANIMA TEKNOLOJİSİNİN FAYDALARI

İşbu teknoloji öncelikle şu kişileri tanımlamada kullanılabilir;

• Sporcular ve sahada bulunması gereken diğer kişiler
• Ünlüler ve diğer seyirciler
• Suçlular (potansiyel tehditler ve saldırılardan kaçınmaya yardımcı olabilir)
• Sahada şiddet olaylarına karışmış diğer kişiler

Mekan işletmecileri yüz tanıma teknolojisini yalnızca güvenlik amacıyla değil; ticari amaçlar için de kullanabilir.

1. Takım oyuncularını tanımak: Sahaya giren insanların kim olduğunun bilinmesi ve sadece sahada olması gereken kişilerin sahada olduğundan emin olunması için yüz tanıma teknolojisi kullanılabilir. Bir rozetin ya da anahtarın aksine, bir yüz (ve kullanılan yüz işaretleyicileri) benzersiz bir şekilde kişiseldir ve bu sayede sadece belli kişilerin sahaya girmesine izin verilebilir. Sonuçta hiç kimse yüzünü başka birine ödünç verememektedir.
2. Ünlüleri veya kalabalıkta öne çıkmak isteyen kişileri tanımak ve yerlerini tespit etmek: İşbu durum yüz tanıma teknolojisinin ilginç ve bir o kadar da eğlenceli bir yolu olabilir. Statta maç seyreden ünlülerin tespiti veya kiss-cam’de görüntülenmek isteyen çiftlerin stattaki yerlerinin hızlıca bulunması bakımından yüz taraması yapılabilir. Ancak bu durum kişilerin mahremiyet alanlarının ihlali sayılabileceğinden yasal anlamda birtakım sıkıntılar doğurabilir. İlgili teknolojinin kullanımının yasal etkileri üzerine aşağıda ayrıntılı açıklamalar yapılacaktır.
3. Gizlenecek yer yok: Kolluk kuvvetlerinin veri tabanlarının kullanılarak suçluların statta, kalabalık içinde yerleri tespit edilebilir. Böylece suçluların kalabalık içinde saklanmalarının önüne geçilebilir. Bu hem kolluk kuvvetlerinin hem de mekan işletmecisinin işine yarayacaktır. Kolluk kuvvetleri suçluyu adalete teslim edecek, mekan işletmecisi ise mekanın güvenliğini sağlayabilecektir. Bu şekilde ortak fayda elde edilmiş olacaktır.
4. Bandı geri sarın: Yüz tanıma teknolojisi, maç sırasında şiddet olaylarına karışan, suç işleyen kişileri tanımada ve bu kişileri takipte kullanılabilir. Kayıp kişilerin bulunmasında yardımcı olabilir. Suç soruşturmalarında ipucu sağlayabilir hatta soruşturmanın çözülmesini bile sağlayabilir.

PİRUS ZAFERİ: YÜZ TANIMA TEKNOLOJİSİNİN POTANSİYEL TUZAKLARI

Faydaları her ne kadar çekici olsa da yüz tanıma teknolojisinin olumsuz birtakım yanları da vardır. Bir mekan işletmecisinin;

• Mevcut teknolojinin etkinliğini ve doğruluğunu
• Kişisel verilerin korunması kapsamında aydınlatma ve açık rıza alınması gerekliliğini ve seçeneklerini
• Görüntüleri saklanmasıyla ilgili olarak potansiyel güvenlik risklerinin dikkate alınması gerekir.

Teknolojinin Etkinliği ve Doğruluğu: İnsan Ürünü Olmanın Getirdiği Hatalar

Yüz tanıma teknolojisi her ne kadar heyecan verici yenilikçi bir gelişme de olsa işbu teknolojinin insan ürünü olması neticesinde birtakım hataları da mevcuttur. Tıpkı görgü tanıklarının; yaptıkları tasvirlerin kusurlu olması gibi, yüz tanıma teknolojisi kullanılarak yapılan tanımlamalar da kusurlu olabilir. Hatta işbu teknolojinin koyu renk tonuna sahip insanları ayırt etme hususunda hata yaptığına ilişkin raporlar da mevcuttur. Bu şu anlama gelmektedir; koyu renk tenli insanlar hiçbir ilgileri olmasa dahi bir soruşturmanın hedefi haline gelebilirler. Bu çok büyük hak ihlallerine yol açabilir. İnovasyoncular; konuyla ilgili her geçen gün gelişme kaydetmektedir. Hatta Microsoft son zamanlarda yaptığı bir açıklamada; yüz tanıma teknolojisinin ten rengi ayrımları açısından önemli gelişmeler kaydettiğini duyurmuştur. Dolayısıyla işbu teknolojiyi kullanmak isteyen mekan işletmecilerinin son teknolojik gelişmeleri takip etmesi ve kullandığı teknolojiyi sürekli olarak güncellemesi gerekmektedir.

Kişisel Verilerin Korunması Kapsamında Aydınlatma Yükümlülüğü ve Açık Rıza

Teknolojinin getirdiği potansiyel hataların ötesinde ve çok daha önem arz eden birtakım yasal kaygılar bulunmaktadır. Bu kaygılar kişilerin mahremiyet hakkı ile mekan işletmecisinin özen borcuna ve dolaylı olarak oluşabilecek haksız fiil hukukuna ilişkindir. Bu alanda ABD’de Federal Ticaret Komisyonu (FTC), özellikle mahremiyet hakkına ilişkin olarak, kamuoyuna görüntülerinin kullanımıyla ilgili şeffaf ve basit seçimler sunmak için uzun süredir uğraşmaktadır.

Bir kişinin yüzüne ilişkin ayrıntıların toplanması biyometrik veriyi ifade eder ki, çoğu devlet yasasında biyometrik verilerin toplanması aydınlatma ve açık rızaya tabii tutulmuştur. Dolayısıyla bu hususun kişisel verilerin kullanılmasıyla yakından ilişki içinde olduğunu belirtmek gerekmektedir. Öte yandan işbu verilerin reklam veya ticari amaçlı  kullanılması hem kişisel verilerin hem de mülkiyet hakkının ihlali olacağından aydınlatma yükümlülüğü ve açık rıza ayrıca önemli olacaktır. Bu teknolojinin söz konusu aydınlatma yükümlülüğü yerine getirilmeden ve açık rıza alınmadan kullanılması haksız fiile ve dolayısıyla tazminata yol açabilecektir.

Biyometrik veriler, genel olarak, fiziksel ve fizyolojik özelliklerden elde edilen veri noktalarının işlenmesi yoluyla alınan her türlü bilgidir. Bu bilgi, birisini benzersiz bir şekilde tanımlamaktadır. Yüz, parmak izi veya DNA gibi şeylere ulaşabilme imkanı sunmaktadır. Bu bağlamda yine ABD üzerinden gidecek olursak; FTC’nin bu tür bilgilerin –hele ki bilgiler özel şirketlerin elindeyse- hangi açıdan ve ne amaçla kullanılacağına dair şirket tüzüklerinde açıkça belirlemeler yapılması gerekliliğine dair açıklamalar mevcut olsa da çoğu özel şirketin tüzüğünde buna ilişkin herhangi bir madde bulunmamaktadır. Örneğin şirkette çalışanlar için biyometrik verilerin toplanıp kullanıldığına dair aydınlatmanın yapılması zorunlu olmalıdır. Bu bağlamda ABD’de en dikkat çeken eyaletler Teksas, Illinois ve Washington; biyometrik verilerin kullanımı bakımından ayrı yasal düzenlemeler yaparak sadece bu hususta aydınlatma yapılmasını yeterli bulmamakta ayrıca birey tarafından verilmiş açık rıza da aramaktadır.

Pazarlama ve reklam amaçlı kullanılacak olan biyometrik veriler için aydınlatma ve açık rıza bilhassa önem arz etmektedir. Açık rıza sınırını aşmamak bu husustaki en temel unsurdur. Yani ilgili verilerin toplanması ve kullanılması çok ciddi bir sorumluluk getirmekte ve işbu hususun dikkatli bir şekilde takibinin yapılması gerekmektedir. Spor açısından bu konuda bahsedilmesi gereken bir başka husus da bilet satışıdır. Bilet satışı sırasında kişiden biyometrik verileri isteniyorsa bu verilerin hangi amaçla toplandığının kişiye bildirilmesi ve onayının alınması gerekir. Promosyon veya ödül olarak verilen ya da başka bir şekilde işlem gören biletler bakımından da belirtilen önlemler alınmalıdır. Facebook’un, fotoğrafların yüklendiği yerlerde yazılı onay olmaksızın, yüz tanıma teknolojisini kullanma konusundaki mevcut yasal sıkıntıları göz önünde bulundurulduğunda açıkça görülmektedir ki, kamuya açık bir ortamda olmasa da, bu teknolojinin kullanılmasında rıza eksikliği önemli bir konu olarak kalmaya devam etmektedir.

Aydınlatma yükümlülüğü ve açık rıza ABD’de her eyalette alınması zorunlu olan bir yasal müessese olmamakla birlikte kişisel verilerin kullanımı kapsamında bu hususa oldukça dikkat edilmelidir. Şöyle ki; işbu biyometrik veriler ticari amaçlarla kullanılmasalar dahi kalabalık içinde bir kişinin odaklanılmış görüntüsü ve bunun sonucu kişinin yüz tanıma teknolojisi ile birlikte tanımlanması yasal birtakım sorunlara yol açabilecektir. Bu bakımdan rızaları alınmasa dahi kişilere gereken aydınlatmanın yapılması sonrasında oluşabilecek yasal boyutu düşünüldüğünde şarttır. Bu bakımdan oluşabilecek hak ihlalleri ve buna bağlı açılabilecek tazminat davaları mekan işletmecisi bakımından göz ardı edilmemelidir.

Yüz tanıma teknolojisinin kalabalık içinde yüz tarama yoluyla kullanılması, sportif etkinliklere katılan kişilerin bilet satışından önce işbu husus hakkında aydınlatılmalarına ve rızalarının alınmasına rağmen yasal birtakım endişelere. insanları sürükleyebilecektir. Çünkü, söz konusu olan biyometrik veri bir bakıma kişinin DNA’sı veya parmak izi gibi özel nitelikli hassas veri mahiyetindedir. Bu durum kişisel verilerin ihlaline yol açabilecektir. Tüm bu nedenlerle yüz tanıma teknolojisinin kullanımı açısından en çok dikkat edilmesi gereken husus; aydınlatma yükümlülüğünün yerine getirilerek  ve açık rıza kurumunun işletilmesidir.

Her Zaman Evinizi Koruyun: Yeterli Güvenlik Sağlayın

Biyometrik veri özel nitelikli kişisel veridir ve bu veriye yetkisiz erişim kimlik hırsızlığına yol açabilir. Dolayısıyla bu verilerin toplanması kadar saklanıp korunması da önem arz etmektedir. Bu koruma işlemi bakımından idari ve teknik tüm süreçler verinin hassaslığına uygun olarak tasarlanmalıdır.

İşbu verilere ilgisiz ve yetkisiz kişilerin erişim hakkının olmaması alınacak ilk güvenlik önlemlerinden birisi olarak yerini almaktadır. Öte yandan verilerin güvenli ortamlarda saklanması ve kontrollerinin düzenli olarak yapılması da gerekmektedir. Verilerin saklanması ve güvenliğinin sağlanması için  güncel teknolojilerin kullanılması önemli bir husustur.

Bu verilerin güvenliğinin sağlanamaması, suiistimallere kişisel veri ihlallerine neden olabilir. Yapılan kontrollerde kaybolan verilere ilişkin aydınlatmanın yapılmaması ise henüz olumsuz bir etki doğmamışsa bile gizlilik politikasının ihlali anlamına gelecektir. Zira bu kişiler ilgili mekan işletmecisinin güvenlik vaatlerini göz önüne alarak biyometrik verilerinin kullanılmasına izin vermektedir. Dolayısıyla verilerin son durumuna ilişkin yapılacak aydınlatmanın da hak ihlali ve kişiler tarafından açılabilecek hukuk davalarını önlemek açısından yararlı olabilir.

FAYDALAR VE YASAL SORUNLARI DENGELEYİN

Yüz tanıma teknolojisini kullanmanın getirdiği faydalar ve bu teknolojinin kullanılmasından kaynaklanacak hukuki kaygılar göz önünde bulundurularak, bir yüz tanıma programının uygulanması ve işletilmesi için planların geliştirilmesinde ve bu programa uygun yasal uyumluluğun sağlanmasında denge çok önemli bir husustur.

Programların hazırlanması ve kullanılması süreçlerinde; her işletmenin temel haklara saygı duyarak ve güvenliği dikkate alarak yasalara ve kanuni düzenlemelere uygun olabilmesi için ilgili deneyime sahip bir hukuk ekibinden yardım alması gerekmektedir.

29.08.2018 tarihli Richard L. Brand, Eva Pulliam tarafından yazılan makaleden esinlenilmiştir

Fulya Topuz

Fulya Hanım; araştırmacı kimliği, E-Spor faaliyetlerine hukuki bakış açısıyla İstanbul Barosunda staj eğitimine devam etmekte ve çok iyi seviyede İngilizce bilmektedir.