Geçtiğimiz son on yılda, e-ticaretin yaygınlaşması ile birlikte piyasanın ihtiyaçlarına yeni çözümler sunan Finansal Teknolojinin (Fin Tech) adeta bir virüs gibi kontrolsüz bir şekilde yayıldığına tanık olduk. Nüfus ile birlikte artan piyasa hacmi ve astronomik para transferleri bu alandaki teknolojik gelişmeleri adeta kaçınılmaz kılmakla birlikte; yasal düzenlemelerin gerekliliği kaçınılmaz olmuştur. İktisadi alanda kullanımı gittikçe yaygınlaşan Blockchain Teknolojisi; son yılların en popüler tartışma konusu olarak gündemde sağlam bir yer edinmiştir. Blockchain (Blokzincir) Teknolojisinin bu alandaki en önemli gelişmelerden biri olduğu her geçen gün daha kuvvetli bir şekilde dile getirilirken; bu kanı daha ileri taşınarak, mevcut ekonomik sistemin, köklü bir şekilde değişime tabii tutulacağı iddia edilmektedir. Peki Blockchain nam-ı diğer Blokzincir teknolojisi nedir? Bu teknoloji nasıl çalışır? Blockchain her geçen gün artan şekilde dikkat çekerken, çözülmesi gereken birçok problemi bünyesinde barındırmaya da devam etmektedir. Blockchain Teknolojisi hakkında, pek çok ülkede ekonomik ve yasal düzenleme eksikliğinden kaynaklı çok ciddi endişelerin mevcut olduğu aşikardır. Güvenlik sıkıntıları ve hukuki yaptırım eksikliği çözülmesi gereken en mühim problemler olarak karşımıza çıkmaktadır.
İKİNCİ BİLİŞİM DEVRİMİ BLOCKCHAİN TEKNOLOJİSİ
Finansal Teknoloji (FinTech) çok hızlı bir şekilde tüm dünyada rağbet gören bir konu haline geldi. Süphesiz bu alandaki en ilgi çekici hamle kurulduğu 2009 yılında yaklaşık olarak 20 kuruş olan fiyatı 76.000 TL’yi geçen Bitcoin’di . Erken yatırımcılarca altın yumurtlayan kaz olarak değerlendirilen sanal para piyasası çok hızlı bir şekilde gizli milyonerler yaratmış ve medya bültenlerinde günlerce yer edinen bu haberler neredeyse yeryüzündeki herkes tarafından da duyulmuştu. Akıllardaki en mühim soru; Bitcoinin ne olduğu, nereden geldiği ve kullanıma sokulduğu 2009 yılından beri nasıl olup da bu kadar popüler bir obje haline dönüşmesiydi.. Azımsanamayacak sayıda kişi; hukuki sıkıntıların aşılmasıyla Bitcoinin arkasındaki iskelet olan blockchain teknolojisinin mevcut ticari düzeni kökten değiştireceğine inanmaktadır.
Finansal teknoloji uzmanı olan Liz Farmer ‘’Bitcoin bize çok başka bir şey sundu: Blockchain’i ticari işleri yürütmenin bir yolu olarak tanıttı.’’ ifadesi ile Blockchain Teknolojisine olan yaklaşımını belirtirken, Londra çıkışlı bir kripto cüzdan sağlayıcısı Blockchain şirketinin Ceo’su olan Peter Smith, Blockchain Teknolojisinin eski zamanlarda tüccarların anlaşmaları yazıya dökmesinin üzerine bina edilmiş bir pazarcılık usulünü modelize ettiğini şaka yollu dile getiriyordu. Amerikan Ulusal Enformasyon Görevlileri Birliği’nin (NASCIO) kurumsal mimarlık ve yönetim direktörü Eric Sweden ise: ‘’Çok önemli bir ana tanıklık ediyoruz. Bu internetin başlangıcından daha mühim’’ sözleriyle durumun ciddiyetini öne sermektedir.
Her ne kadar bu teknolojinin taze olması nedeniyle henüz konuya yabancı sayılsak da pek çok kimse siyasi ve ekonomik istikrara darbe vuran birçok problemin kesin çözümü olduğuna inanmaktadır. Uygulama alanının genişliğine değinen Liz Farmer; Amerikan 2016 seçimini dile getirip Blockchain Teknolojisinin gelecek seçimlerin güvencesi olacağını öne sürmektedir.. Ayrıca bir kısım finans uzmanının iddiasına göre; Blockchain bankacılık sisteminde 2008’den önce kullanılıyor olsaydı 2009 Lehman Brothers krizini öngörmek bir kaç saatten fazla sürmeyecekti.
Blockchain Teknolojisi Nedir, Nasıl Çalışır?
Peki bunca uzman tarafından sıklıkla dile getirilen bu teknoloji nedir, çalışma prensibi nasıldır? Blockchain; kullanıcılarına aynı anda, erişilemeyen ve değiştirilemeyen güvenli bir yolla, online işlemler gerçekleştirmesine ve kaydetmesine imkan sunan bir çeşit merkezi olmayan veritabanı teknolojisidir. Bu teknoloji tek merkeze bağlı güven sistemindeki merkezi güven yapısını dağıtarak, bu sistemlerin daha verimli çalışmasını sağlarken en büyük problem olan bir işlemin birden fazla tesisine de engel olmuştur. Örnek vermek gerekirse; A kişisi cüzdanındaki bir bitcoini B kişine gönderdiği halde aynı bitcoini C kişisine gönderebilmesi mümkün değildir. Bitcoin sanal para projelerinin temel problemi olan işlemin birden fazla tesisine getirdiği çözümle beraber çok başarılı olurken, fikir babası olan Satoshi Nakamoto ise devrim niteliğinde olan projesiyle Blockchain Teknolojisinin temel taşlarını örmüştür. Peki bu nasıl başarılmıştır? Cevap gayet basittir: Bankacılıkta mevcut olan merkezi güven sistemi terk edilerek kişiden kişiye (peer to peer) varlıkların aktarılması sağlanarak, bireylerin tek başına üçünçü kişiye ihtiyaç duymadan işlem sunucusu olması sağlanmıştır. Her işlem tesisinde ayrıca geçmişteki bütün işlemlere ait verilerin kontrolü ve onayı alınarak işlem güvenliği garanti alına alınmıştır.
Blockchain sisteminde tutulan kayıtlara sanal ticari defter gözüyle bakabiliriz.
Şöyle ki; Blockchain sisteminde tutulan kayıtlara sanal ticari defter gözüyle bakabiliriz. Her dağıtık dijital defter (distributed ledger) merkezi sisteme tabii olmayıp ancak sistemdeki bütün kullanıcılar tarafından işlenip kaydedilmektedir. Bütün işlemler kriptografiden faydalanılarak özel algoritmalarla (hash fonksiyonları) yürütülmektedir. Dijital imza ile bir işlemin emri verildiğinde; bu işlem sisteme bağlı herhangi bir bilgisayar (madenci) tarafından alınıp kriptografi ile güçlendirilmiş algoritması çözülerek onaylanmakta defterin bir sahifesi sayılabilecek bir blok üzerine kaydedilmektedir. Bir blokta kaç adet işlemin kaydının tutulacağı ve süresi sistemin kendisi tarafından belirlenirken; bütün bloklar birbirine bir halka gibi eklenerek kırılamaz bir zincir yapısı oluşturup sistemdeki bütün bilgisayarlarca kaydedilmektedir. Senkronize ve pek çok yerde kaydı bulunan veritabanındaki bir bilgiyi değiştirebilmek için sistemdeki bütün dağıtık kayıtların değiştirilmesi gereklidir ki; günümüz teknolojisinde bu olasılık pek mümkün görünmemektedir. (Ayrıca Blockhain Nedir?)
Blockchain Uygulamaları
BAE Systems Blockchain teknolojisini kullanarak bir çeşit siber güvenlik yapısı oluşturmayı amaçlamaktadır.
Blockchain teknolojisi ile beraber günümüz ekonomi düzeninde ticari işlemlerin tesis edilmesini sağlayan merkezi güven yapısını sağlayan aracıların devri sona erecek gibidir. Bu bakımdan; Mart 2016’da akıllı sözleşmelerle yapılan bir ekonomik test hayli başarılı bulunmuştur. Hali hazırda, birçok ülke ve özel kuruluş Blockchain Teknolojisini akıllı sözleşmelerde kullanarak para ve değeri para ile ölçülebilecek her şeyin aktarımını hızlandırmanın yollarını araştırmaya başlamıştır. Önemli sayıda devasa kurum ve kuruluş Blockchain Teknolojisini mevcut durumdaki sistemlerine yamayarak muazzam faydalarından istifade etmek istemektedir. Örnek verecek olursak; İngiltere’nin öncü savunma teknolojileri firmalarından olan BAE Systems blockchaini kullanarak bir çeşit siber güvenlik yapısı oluşturmayı amaçlarken, Microsoft ise Birleşmiş Milletler ile ortak çalışarak blockchain sistemine dayalı bir kimlik veritabanı oluşturmak için kolları sıvamış durumdadır.
SONUÇ
Mevcut ekonomik sistemler, teknolojik gelişmeler ışığında daha kullanışlı sistemlere adapte olmaktadır. Bu gelişmelerin başında ise işlem hızı şeffaflık, düşük işlem ücreti gibi devrim niteliğinde yenilikler sunan Blockchain teknolojisi gelmektedir. Ancak önemli olan söz konusu değişikliklerin toplumsal, ekonomik ve yasal adaptasyon süreçlerinin tüm ayrıntılarıyla değerlendirilerek, metodolojik bir şekilde kullanıma geçmesinin sağlanmasıdır
Kaynakça:
- Farmer, L. (2017). Blockchain Technology Could Remake Government Services From
The Ground Up, Governing, - Hackett, R. (2017). BLOCKCHAIN MANIA! (cover story). Fortune, 176(3), 44-51.
- Mori, T. (2016). Financial technology: Blockchain and securities settlement. Journal Of
Securities Operations & Custody, 8(3), 208-217. - Manta, O., & Pop, N. (2017). The Virtual Currency And Financial Blockchain
Technology. Current Trends In Digital Finance. Financial Studies, 21(3), 45-59. - Walport, M. (2016), Distributed Ledger Technology: Beyond Block Chain,
Government Office for Science, London. - Yeoh, P. (2017). Regulatory issues in blockchain technology. Journal Of Financial
Regulation & Compliance, 25(2), 196-208. doi:10.1108/JFRC-08-2016-0068 - https://medium.com/@TimothyMyers/corporate-legal-considerations-and-blockchain-733d608a808c
- http://www.dtcc.com/news/2016/ march/29/dtcc-and-digital-asset-todevelop-distributed-ledger-solution
Sanal Hukuk Platformunun kurucuları arasında yer alan Yunus; sitenin de geliştiricisi ve adminidir. Uzmanlık alanı olarak Kişisel Verilerin Korunması başta olmak üzere bilişim hukukunda çeşitli çalışmalar yapmaktadır. Teknolojiye tutkusunu kariyeri hukuk alanına yansıtmaya çalışmaktadır.
