Blockchain Teknolojisi Nedir?
2000-2008 yılları arası her şeyin web’e taşınmasıyla büyük gelişmeler olmuştur. Dünya dijitalleşmiş ve her şey birbirine bağlanmıştır. Alışveriş, bankacılık, arkadaşlıklar dahil hemen her şey online hale gelmiş, su akarken testiyi doldurup o yıllarda web sitesi kuran, yeni gelişmeleri bünyesine adapte edenler hizmet kalitesini ileri bir seviyeye taşımıştır. Bu gelişmeleri 2008-2015 yıllarında dünyanın mobile taşınması takip etmiş, artık işlemlerin sadece bilgisayarlardan değil mobil olarak istenilen herhangi bir yerden yapılmasına imkan tanınmıştır. Diğer taraftan elektronik para, mekanik öğrenme, büyük veri (big data) tartışmaları ve nesnelerin interneti (internet of things) gelişmeleri sürekli olarak gündemdeki yerini korumaya devam etmiştir. Yenilikler çağında ortaya çıkan her gelişme aslına bir başkasına olan ihtiyacı bünyesinde doğurmuş, bu şekilde birikerek ilerleyen bir teknoloji ve finans ekosistemi yaratmıştır. Blockchain teknolojisinin de aslında bu ekosistem ışığında sahneye çıktığı söylenebilecektir.
Son zamanlarda teknoloji ve finans dünyasının tartışma odağı haline gelen Blockchain’in popülerliği Bitcoin’in 2017 yılında yaşadığı büyük patlamaya dayanmaktadır. 2008 yılında Satoshi Nakamoto tarafından ilk piyasaya sürüldüğünde “elektronik para” kavramına “peer to peer” sistemi ile yeni bir boyut katacağı nitelemesi yapılan Bitcoin ancak para kazanma aracı haline geldikten sonra bir merak konusu olmuştur. Teknolojinin kapsamı ilk zamanlarda tam olarak anlaşılamasa da medyaya yansıdığı ilk günden itibaren kimileri “geleceğin teknolojisi” derken kimileri “yeni internet” yakıştırması yapmış, kimileri ise su akarken testiyi doldurma kaygısıyla elde avuçta ne varsa sermayeyi Bitcoin’e yatırmıştır.
Bu yazı okurlara Blockchain Teknolojisinin ne olduğunu ve temel özelliklerini mümkün olduğunca açık bir dille anlatmayı amaçlamakta olup uzun süredir forumlarda, makalelerde üzerine yüzlerce yazı yazılmış, kitapları basılmış bir konuda Amerika’yı tekrar keşfetmeyi iddia etmemektedir. Bununla birlikte açıklamalarda kullanılan karşılaştırma ve örnekleme yöntemleri bir şekilde bu teknoloji ile temasta bulunanlara bu kargaşada yol gösterici olabilecektir.
BLOCKCHAİN TEKNOLOJİSİ NEDİR?
i.Blockchain Bir Veri Kayıt Sistemidir
Blockchain hakkında bilinmesi gereken ilk şey bir veri kayıt sistemi olduğudur. Bu niteleme aslında Blockchain’e ilişkin yapılabilecek en öz ve en ilkel tanımdır. Tanımın anlaşılabilmesi için veri ve veritabanı kavramlarının açıklanması gerektir.
Veri: İşlenmemiş, ham bilgi parçacığına verilen isimdir, Data kelimesinin Türkçe karşılığıdır. Bir verinin tek başına bir anlamı ve işlevi bulunmamaktadır. Veriler toplandıktan sonra gruplanarak, sıralanarak ve özetlenerek, elle ya da bilgisayarla işlenip enformasyona dönüştürüldüklerinde anlam kazanmakta; ait oldukları bağlamı açıklama gücüne kavuşmaktadır. Bundan dolayı bir verinin anlam kazanması onun herhangi bir ortamda (bizi ilgilendiren kısmı ile dijital ortamda) kayıt edilmesine bağlıdır.1
VeriTabanı: En basit olarak bilgi depolayan bir yazılımdır. Birçok yazılım bilgi depolayabilir ama aradaki fark, veritabanın bu bilgiyi verimli ve hızlı bir şekilde yönetip değiştirebilmesidir. Veritabanı, bilgi sisteminin kalbidir ve ancak etkili kullanmakla değer kazanır. Bilgiye gerekli olduğu zaman ulaşabilmek esastır.2
Veri ile veritabanı kavramları açıklandığına göre mevzunun Blockchain boyutuna geçilebilecektir. Yukarıdaki tanımda belirtildiği üzere Blockchain’in bir veritabanı olduğunu bilinmektedir, veritabanının değerinin onun etkili kullanılmasına bağlı olduğu da açıklanmıştır. Bundan sonra artık Blockchain’in aslında ne kadar etkin bir veri tabanı olduğu ifade edilecektir. Teknolojinin özelliğinin tam olarak bu işlevsellikten kaynaklandığı açıklanacaktır.
ii.Blockchain Dağıtık Sisteme Sahip Bir Veri Kayıt Sistemidir
Bir yazılım sistemi üzerinden açıklama yapılabilir. Amacı herhangi bir şey olabilir. Mesela oyun oynamak, internete girmek gibi işler yapabilmek için yazılım sistemleri kullanılmaktadır. Ancak bu amaçları gerçekleştirebilmek için arka planda da bazı işler yapılır. Mesela bir yazılımın programlanması gerekir. Programlayabilmek için de birçok programlama dili kullanılabilir. Diller farklı özellikler gösterse de yazılım aynı amaca hizmet ediyor olabilir. Aynı şekilde bir yazılım, programlama dili dışında mimari farklılıklar da gösterebilir.
İşte Blockchain teknolojisinin ilk özelliği veri kayıt sistemine ilişkin olarak merkezi (centralized) mimariye alternatif olan dağıtık (distributed) mimariyi getirmiş olmasıdır. Merkezi mimaride sistem içindeki tüm bilgisayarların koordinasyonu bir merkezden yapılmakta, veri alışverişi bu merkez aracılığıyla gerçekleştirilmektedir. Dağıtık mimaride ise tüm bilgisayarlar eşit konumdadır, hepsi sisteme katkı sağlamakta ve sistemi kullanmaktadırlar.
Bahsedilen özellik okura muhtemelen pek de yeni gelmemektedir. Zira neredeyse her internet kullanıcısı torrent teknolojisini kullanmıştır. Onun temel çalışma mantığı şöyledir: Normalde bir dosya indirilirken uzaktaki bir bilgisayara bağlanılır, oradaki dosya aktarılmak istenen bilgisayara çekilir. Torrent teknolojisinde ise tek bir merkez yoktur, dosya parçaları (veya tamamı) ağ üzerindeki farklı bilgisayarlarda tutulur. Yani dosyalar rastgele başka makinelerden indirilirken bir yandan da diğer “indirenlere” servis edilir. İşte bu sisteme peer to peer veri aktarımı denilmektedir, işte dağıtık veri paylaşımının çıkış noktası bu peer to peer (P2P) paylaşım denilen şeydir. Ancak Blockchain ile torrent teknolojisi arasındaki tek ortak özellik budur. Blockchain’in verilerin kaydedilmesi işlemini merkezi değil dağıtık bir sistemle sağlamasıdır.
iii.Blockchain Şifrelenmiş İşlem Takibi Yapan Dağıtık Sisteme Sahip Bir Veri Kayıt Sistemidir
Blockchain’in dağıtık yapısı açıklandığına göre ikinci özelliğine geçilebilecektir. Blockchain, dağıtık yapısına rağmen, bünyesindeki verilerin başka kişilerce değiştirilmesine imkan tanımayarak verilerin korunmasını sağlamaktadır.3 Zira eğer kişinin saklamak istediği bir veri iletişim ağları üzerinden geniş ağlara kopyalanıp çoğaltılarak dağıtılacaksa ve farklı veri tabanlarında saklanacaksa bu verilerin güvenliğinin de sağlanması gerekecektir. Yoksa Blockchain’in verileri saklamak noktasında pek bir işlevi kalmayacaktır. İşte bu notada Blockchain Torrent teknolojisinden ayrılmaktadır. Torrent’teki ağların temel sorunu üzerinde tutulan verilerin şifrelenmemiş olmasıdır. Bu sebeple dileyen herkes bu verilere erişebilmekte bu ise bünyesinde birtakım riskleri barındırmaktadır. Yani Torrent teknolojisi sadece kişinin kendisine ait olmayan bir veriyi elde etmesi açısından kullanışlıdır. Torrent ile kendimize ait herhangi bir verinin güvenliği garanti edilmemektedir.4
Blockchain Teknolojisinde ise özel bir kriptoloji(şifreleme) kullanılmaktadır. Bu şifreleme, herhangi bir veri kümesini bir kural yapısı kullanarak rastgele görünen bir veri kümesine dönüştüren bir yazılımdır. Bu rastgele gibi görünen veri kümesi, şifreleme yapılırken kullanılan anahtar ile anahtar sahibi için orijinal anlamlı haline geri dönüştürülebilirken bu anahtara sahip olmayanlar için tekrar orijinal yapısına çevrilemez. Böylece şifrelenmiş veri nerede ve ne şekilde depolanırsa depolansın sadece anahtar sahibi tarafından anlamlı kalmaya devam edecektir.5 Buradaki anahtar kavramı e-imzaya benzetilebilecektir. Önceki işlemlere ilişkin veriler kullanıcılara şifreleme ile özetlenerek gelmekte bundan dolayı kullanıcılar tarafından önceki verilere ilişkin bir değişiklik yapılamamaktadır.
iv.Blockchain Şifrelenmiş İşlem Takibi Yapan Dağıtık Sisteme Sahip Bir Veri Kayıt Zinciridir
Blockchain Teknolojisinin son özelliği ise verilerin üst üste yazılı olduğu bir zincir halinde bulunmasıdır. Bu noktada terminolojik bir yaklaşım daha açıklayıcı olacaktır. Adı üzerine ”Block” ve “chain” yani bloklardan oluşmuş bir zincir yapısı oluşturulmaktadır. Veriler belirli kurallara göre blok haline getirilmekte ve sisteme yazılmakta, bu blok tüm dağıtık kayıt defteri yapısındaki uç noktalara yayılmaktadır. Yeni bir blok geldiğinde bir önceki bloğun bir özeti yapılmakta ve bu özet ile birlikte ikinci blok oluşturularak zincire eklenmektedir. Bu şekilde her bir yeni blok bir öncekinin özeti ile ilişkili olacağı için tüm zincir birbirini tamamlayan bir yapıya sahip olmaktadır. Söz konusu özetleme işlemleri yukarıda bahsedilen şifrelemeler yoluyla yapılmaktadır.
Toparlamak gerekirse, veriler bloklar haline getirilmekte, özetlenip şifrelenerek bir kullanıcıya aktarılmakta, sonrasında ise kullanıcının yaptığı işlem bu özetin üzerine yazılıp kullanıcı tarafından onaylanarak ağda bulunan diğer kullanıcılara gönderilmektedir. Bu sayede sürekli bir onaylama ve şifreleme süreci zincir gibi birbirini takip etmekte, verileri değiştirmek imkansız hale gelmektedir.
Sanal Hukuk Platformunun kurucuları arasında yer alan Musab; Platformun Genel Yayın Editörü konumundadır.
İletişim: musab.gunes@sanalhukuk.net
